Het ABC van JP

Weetwoorden | afkortingen

Er bestaan verschillende soorten afkortingen (verkorte schrijfwijzen):

• Echte afkortingen zijn verkortingen van veelgebruikte woorden en korte vaste uitdrukkingen (bijv., blz., pag., e.d., enz.).
• Initiaalwoorden bestaan uit de beginletters van de afgekorte woorden en worden uitgesproken als losse letters (NS, pc, sms).
• Letterwoorden bestaan uit de beginletters van de afgekorte woorden en worden samen als een nieuw woord uitgesproken (arbo, pin, Vinex).

Je ziet in de lijst hieronder dat afkortingen soms wel en soms niet met punten of hoofdletters geschreven worden. In het algemeen geldt:

• Afkortingen die (vaak) voluit uitgesproken worden, hebben punten en behouden de originele hoofdletters. Meestal staat er een punt per afgekort woord (afb., bijv., jl., z.g.a.n., Z.K.H.). In sommige gevallen krijgt de afkorting een extra punt, om te voorkomen dat de lettergroep wordt opgevat als een gewoon woord (a.s., a.u.b., t.o.).
• Initiaalwoorden en letterwoorden van Nederlandse woorden krijgen meestal geen punten en behouden de originele hoofdletters (arbo, btw, NS, pc, sms). Er worden punten gebruikt als er verwarring met een gewoon woord kan bestaan (m.o.k.).
• Initiaalwoorden en letterwoorden, overgenomen uit een andere taal behouden de originele spelling zolang we het als vreemdtalig aanvoelen (ADSL, GmbH), maar als het woord voldoende is ingeburgerd, verdwijnen de hoofdletters vaak (aids, pin).
  Volgens de spellingregels van 2015 zijn 'IT' en 'ICT' nog met hoofdletters, maar dat zou op den duur weleens kunnen veranderen in 'it' en 'ict'.
• Letterwoorden van eigennamen van maximaal 4 letters schrijf je met hoofdletters (NAVO). Langere letterwoorden van eigennamen krijgen één hoofdletter (Unicef, Vinex).
• opleidingen: geen punten, kleine letters (mbo)
• namen van wetten, besluiten en overheidsplannen: geen punten, hoofdletters (AOW, KB) of alleen beginhoofdletter (Wmo, Wob) als dit bijvoorbeeld onder ambtenaren ingeburgerd is.
• ziekten: hoofdletters (MKZ), behalve wanneer de afkorting erg gangbaar is in het taalgebruik (soa, tbc)
• wetenschappelijke symbolen, eenheden: geen punten (km, MB, cal, A, Hz). Voluit geschreven hebben die eenheden geen hoofdletters (megabyte, hertz, ampère).
• eenheden die in gewone teksten worden afgekort, anders dan de wetenschappelijke symbolen, krijgen wel een punt (gr., sec., u.). 

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

 

Alfabetisch overzicht

A (of amp.) = ampère

ABN = algemeen beschaafd Nederlands
A.D. = (Anno Domini) in het jaar

ADSL = asymmetric digital subscriber line

aed = automatische externe defibrillator 
afb. = afbeelding
afl. = aflevering
a.h.w. = als het ware

aids = acquired immune deficiency syndrome

a.m. = (ante meridiem) voor de middag

ANT = Antwerpen (provincie)

AOW = Algemene Ouderdomswet
art. = artikel
a.s. = aanstaande
a.u.b. = alstublieft

 

B en W = Burgemeester en Wethouders

BA = bachelor of arts

bcc = blind car­bon co­py (cc-adressering die voor de an­de­re ge­adres­seer­den on­zicht­baar is)
b.g.g. = bij geen gehoor

bhv, bhv'er = bedrijfshulpverlening, bedrijfshulpverlener
bijv. = bijvoorbeeld
blz. = bladzijde

BN'er = bekende Nederlander

BSE = boviene spongiforme encefalopathie (gekkekoeienziekte)
btw = belasting toegevoegde waarde

bv = besloten vennootschap (bedrijfsvorm)

 

ca. = circa
cal = calorie
Cal = kilocalorie (verouderd, beter: kcal)
cao = collectieve arbeidsovereenkomst

cc = carbon co­py, copie conforme (in af­schrift ge­stuurd aan)
cd = compact disc

CdK = Commissaris van de Koning(in)
cl (of cL) = centiliter
cm = centimeter

c.q. = (casu quo) in welk geval (zie ook de uitleg onderaan deze pagina)

 

dam = decameter
d.d. = (de dato) van de datum
dhr. = de heer
dl (of dL) = deciliter
dm = decimeter
d.m.v. = door middel van

DR = Drenthe
dvd = digital versatile disc
d.w.z. = dat wil zeggen

 

e.a. = en andere(n)
e.d. = en dergelijke(n)
EHBO = eerste hulp bij ongelukken
enz. = enzovoort
e.o. = en omgeving / en omstreken
etc. = et cetera / enzovoort
EU = Europese Unie
excl. = exclusief

 

fa. = firma
fig. = figuurlijk / figuur

FL = Flevoland

FR = Friesland

 

g = gram (zie onderaan: eenheden)

GB = gigabyte

GD = Gelderland
geb. = geboren
GmbH = Gesellschaft mit beschränkter Haftung

GR = Groningen (provincie)
gr. = gram (in recepten bijvoorbeeld)

 

HAI = Henegouwen (provincie, Hai­naut)

havo = hoger algemeen voortgezet onderwijs

hbo = hoger beroepsonderwijs

hbs = hogereburgerschool (of, Groene Boekje 2015: hogere burgerschool)

heao = hoger economisch en administratief onderwijs

H.K.H. = Hare Koninklijke Hoogheid
H.M. = Hare Majesteit
hl (of hL) = hectoliter
hm = hectometer

Hz = hertz

 

ICT = informatie- en communicatietechnologie

id. = idem / hetzelfde
i.e. = (id est) dat wil zeggen
i.g.st. = in goede staat
i.h.a. = in het algemeen
i.h.b. = in het bijzonder
incl. = inclusief
inl. = inleiding / inlichtingen
i.p.v. = in plaats van

IT = informatietechnologie
i.v.m. = in verband met

 

jl. = jongstleden
jr. = junior

 

kapt. = kapitein

KB = Koninklijk Besluit

kB = kilobyte (zie onderaan: eenheden)

kb = kilobit (zie onderaan: eenheden)

kbps = kilobit per seconde (zie onderaan: eenheden)

kg = kilogram (zie onderaan: eenheden)

kcal = kilocalorie
KLM = Koninklijke Luchtvaartmaatschappij
km = kilometer (zie onderaan: eenheden)
kon. = koninklijk

 

l (of L) = liter (zie onderaan: eenheden)

LB = Limburg (in Nederland)

LIE = Luik (provincie, Liège)

LIM = Limburg (in België)
L.S. = (lectori salutem) beste lezer

LUX = Luxemburg (provincie in België)

 

m = meter (zie onderaan: eenheden)

m² = vierkante meter (zie onderaan: eenheden)
m³ = kubieke meter (zie onderaan: eenheden)

µ = mu, micrometer (1/1000 millimeter)

µg = microgram (1/1000 milligram)

mavo = middelbaar algemeen voortgezet onderwijs

m.a.w. = met andere woorden
max. = maximum / maximaal
MB = megabyte (zie onderaan: eenheden)

mbo = middelbaar beroepsonderwijs

m.b.t. = met betrekking tot
ME = mobiele eenheid

meao = middelbaar economisch en administratief onderwijs

mej. = mejuffrouw
mevr. = mevrouw
m.h.d. = met hartelijke dank / met hartelijke deelneming
mg = milligram (zie onderaan: eenheden)

m.h.g. = met hartelijke groeten
m.i.v. = met ingang van / met inbegrip van

MKZ = mond-en-klauwzeer
ml (of mL) = milliliter (zie onderaan: eenheden)

mm = millimeter (zie onderaan: eenheden)

m.m.v. = met medewerking van
m.n. = met name

m.o.k. = moeilijk opvoedbare kinderen

mr = medezeggenschapsraad

mr. = meester

MW = megawatt (1 miljoen watt)

mw. = mevrouw

 

NAM = Namen (provincie, Namur)

n.a.v. = naar aanleiding van

NAVO = Noord-Atlantische Verdragsorganisatie
NB = (nota bene) let op

NB = Noord-Brabant

N.B. / N.Br.= noorderbreedte
n.C. / n.Chr. = na Christus

NH = Noord-Holland

N.H. = Nederlands-hervormd

Nibud = Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting

NIOD = Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie
nl. = namelijk
nm = nanometer (1/1000 micrometer)
nm. = namiddag
n.m.m. = naar mijn mening
n.o.m. = naar onze mening
nr. = nummer
NS = Nederlandse Spoorwegen
N.T. = Nieuwe Testament

 

o.a. = onder andere(n)
o.i. = onzes inziens (ook: ons inziens) / volgens ons

ok = operatiekamer (Nederland) / operatiekwartier (België)

OK = oké
o.l.v. = onder leiding van
ong. = ongeveer
opm. = opmerking
O.T. = Oude Testament

OV = Overijssel

ov = openbaar vervoer

o.v. = onder voorbehoud

OVL = Oost-Vlaanderen (provincie)

 

pag. = pagina

pc = personal computer
p.d. = per dag / per doos
p.j. = per jaar
plm. = plusminus
pm = picometer (1/1000 nanometer) / promille

p.m. = (post meridiem) na de middag
p.m. = per maand
PS = (postscriptum) naschrift
p.u. = per uur
p.w. = per week

 

q.e.d. = quod erat de­mon­stran­dum (het­geen be­we­zen moest wor­den)

 

resp. = respectievelijk
r.-k. = rooms-katholiek

 

sec. = seconde (in teksten)

sh = slechthorend

soa = seksueel overdraagbare aandoening
S.O.S. / SOS = (save our souls) help ons
sr. = senior
St. = Sint / Saint
s.v.p. = (s'il vous plaît) alstublieft

 

t.a.v. = ten aanzien van / ter attentie van

TB = terabyte

tb = tbc
tbc = tuberculose (besmettelijke ziekte longen)
tbr = terbeschikkingstelling van de regering

tbs = terbeschikkingstelling
t.b.v. = ten behoeve (bate, bedrage) van / ter beschikking van
tel. = telefoon
t.e.m. = tot en met
temp. = temperatuur
t.g.v. = ten gunste van / ter gelegenheid van
t/m = tot en met
t.n.v. = ten name van
t.o. = tegenover
t.o.v. = ten opzichte van / ten overstaan van

tv = televisie
t.w. = te weten
t.w.v. = ter waarde van
t.z.t. = te zijner tijd

 

UK = (United Kingdom) Verenigd Koninkrijk

Unicef = United Nations International Children's Emergency Fund
USA = (United States of America) Verenigde Staten van Amerika

UT = Utrecht (provincie)

 

V = volt

VBR = Vlaams-Brabant

v.C. = voor Christus
v.Chr. = voor Christus
verg. = vergelijk / vergoeding
vgl. = vergelijk
vlg. = volgens / volgende
v.l.n.r. = van links naar rechts
vm. = vollemaan / voormiddag

vmbo = voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs

VN = Verenigde Naties
vnl. = voornamelijk
volg. = volgende
vop = voetgangersoversteekplaats
v.r.n.l. = van rechts naar links
VS = Verenigde Staten
v.v. = (vice versa) heen en terug
v.z.m. = voor zover mogelijk

 

W = watt

WA = wettelijke aansprakelijkheid
WAO = Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering
WBR = Waals-Brabant

wc = (watercloset) toilet
wed. = weduwe
WK = wereldkampioen / wereldkampioenschap

WVL = West-Vlaanderen (provincie)
WW = Werkloosheidswet

 

XL = extra large

XS = extra small

XXL = extra extra large

XXS = extra extra small

 

yolo = you only live once

yup = young ur­ban pro­fes­si­o­nal (ook: yuppie)

 

z.a. = zie aldaar / zoals
zg. = zogenaamd
z.g.a.n. = zo goed als nieuw
zgn. = zogenaamd
ZH = Zuid-Holland
Z.H. = Zijne Hoogheid / Zijne Heiligheid
Z.K.M.= Zijne Koninklijke Majesteit
z.k.m. = zoekt kennismaking met

ZL = Zeeland

zoab = zeer open asfaltbeton
z.o.z. = zie ommezijde
z.s.m. = zo spoedig mogelijk

zzp'er = zelfstandige zonder personeel

 

 

Woorden waar een afkorting in zit

Woorden die afgeleid zijn van een initiaalwoord, krijgen een apostrof achter het initiaalwoord, zodat je kunt zien waar de afkorting eindigt:

• bhv'er
• hbo'er
• zzp'er

Vervoegingen van werkwoorden waarvan de ik-vorm een initiaalwoord is, krijgen een apostrof achter de ik-vorm, zodat je blijft zien waar de afkorting eindigt.

Het voltooid deelwoord krijgt een streepje achter het voorvoegsel 'ge'. De verleden tijd en het voltooid deelwoord krijgen een d of t zoals de kofschipregel dat voorschrijft voor het voluit uitgesproken woord ('essemmessen', 'seeseeën'). Zie ook: sms'en.

• een sms sturen: ik sms, hij sms't, wij sms'en, ik sms'te, ik heb ge-sms't
• een cc sturen: ik cc, hij cc't, wij cc'en, ik cc'de, ik heb ge-cc'd.

 

Verkorte schrijfwijzen van eenheden

 

Eenheden van lengte, oppervlakte, inhoud en gewicht

Achter afkortingen van maten/gewichten schrijf je geen punt: 

 

m = meter

g = gram

l of L = liter

 

De voorvoegsels milli, centi, deci, deca, hecto, kilo worden afgekort met een kleine letter:

 

mm = millimeter (0,001 m)

cm = centimeter (0,01 m)

dm = decimeter (0,1 m)

m = meter (1 m)

dam = decameter (10 m)

hm = hectometer (100 m)

km = kilometer (1000 m)

 

Zo ook bij grammen (g): mg, kg, enzovoort en liters (l of L): mL of ml, enzovoort.

 

Lengtematen worden oppervlaktematen en inhoudsmaten met een kleine, verhoogde 2 of 3:

 

cm² (vierkante centimeter)

m³ (kubieke meter)

 

Voor meer informatie over gewichten en lengte-, oppervlakte- en inhoudsmaten: zie Beter Rekenen.

 

 

Spatiegebruik bij eenheden

Schrijf tussen het aantal en de eenheid altijd een spatie:

• 36 mm
• 7,5 gram
• 12 m²

 

Eenheden i.v.m. computers

 

b = bit

B = byte (8 bit)

• De bit wordt vaak gebruikt om snelheden van dataverbindingen uit te drukken:
  64 kbps = 64 kilobit per seconde (en dat is dus 8 kilobyte per seconde)
• De byte wordt vaak gebruikt om opslagcapaciteit uit te drukken:
  een harddisk van 4 TB = 4 terabyte

In afkortingen worden mega, giga en tera afgekort met een hoofdletter:

• kb = kilobit (1000 bits)
• Mb = megabit (1000 kb)
• Gb = gigabit (1000 Mb)
• Tb = terabit (1000 Gb)
• kB = kilobyte (1000 bytes)
• MB = megabyte (1000 kB)
• GB = gigabyte (1000 MB)
• TB = terabyte (1000 GB)

De stappen van kilo naar mega e.d. kun je zien als een vermenigvuldiging met 1000, maar oorspronkelijk zijn het stappen van 1024 (namelijk 2 tot de macht 10).

 

Om een einde te maken aan de jarenlange verwarring tussen de factoren 1000 en 1024 geldt sinds 1998 de afspraak dat de stappen van 1024 worden aangeduid met kibibyte, mebibyte, gibibyte en tebibyte:

• 1 KiB (kibibyte) = 1024 bytes
• 1 MiB (mebibyte) = 1024 KiB = 1.048.576 bytes
• 1 GiB (gibibyte) = 1024 MiB = 1.073.741.824 bytes
• 1 TiB (tebibyte) = 1024 GiB = 1.099.511.627.776 bytes

 

c.q.

Veel mensen denken dat c.q. hetzelfde betekent als 'of'. Dat is niet waar.

Letterlijk betekent het 'casu quo', Latijn voor 'in het zich voordoende geval'.

 

'A c.q. B', betekent: het is in principe A en als dat niet kan, is het B.

 

Zie ook http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/177.

Daar staat o.a.: "De constructie A c.q. B lijkt vaak uit te drukken: 'in eerste instantie A, en alleen in tweede instantie B'. Een dergelijke volgorde ligt in of niet besloten. Wilt u deze betekenisnuance naar voren laten komen zonder c.q. te gebruiken, kies dan voor een expliciete omschrijving van het verband."