Boekje 5

Bepaalde uitdrukkingen bestaan uit vaste combinaties van bijvoorbeeld een werkwoord en een voorzetsel. Of een werkwoord bij een zelfstandig naamwoord. Hieronder vind je slechts een paar voorbeelden.

• aansluiten op (iets anders, bijv. een andere weg)
• aanstalten maken = zich voorbereiden om ergens aan te beginnen
• aanstellen als = (iemand) benoemen tot
• afslaan naar = in een bepaalde richting de hoek om gaan, de weg verlaten
• benoemen tot (directeur, voorzitter, enz.)
• bezwijken aan (verwondingen)
• bezwijken onder (een last)
• bezwijken voor (een verleiding)
• contact opnemen met (iemand)
• dag en nacht
• dat raakt kant noch wal = dat slaat helemaal nergens op
• deel uitmaken van = onderdeel zijn van
• de (ergste) nood lenigen = een noodtoestand minder erg maken
• dienst na verkoop (Belgisch-Nederlands voor klantenservice)
• door schade en schande wijs worden = uit ervaring leren
• een belofte doen (niet 'maken', dat is een anglicisme)
• een beroep doen op (iemand, een instelling, enz.) = hulp inroepen
• een beslissing nemen (niet 'maken', dat is een anglicisme)
• een gevecht op leven en dood = een zwaar, bloedig gevecht
• een wet van Meden en Perzen = een regel waaraan niets te veranderen valt
• een zaak van leven of dood = een zaak van levensbelang
• het onderspit delven (delfde/dolf, gedolven) = overwonnen worden, verliezen
• iemand in de pan hakken = volledig verslaan
• in aanbouw ('onder constructie' wordt door sommige kenners een anglicisme genoemd)
• koste wat (het) kost = ongeacht wat het kost
• maar niet voordat = nadat, maar eerst
• maar niet dan nadat = nadat, maar eerst (niets anders dan nadat)
• meewerken aan (een project, een onderzoek, enz.)
• meewerken met (een persoon)
• melden dat = aankondigen dat
• met andere woorden (niet 'in andere woorden', dat is een anglicisme)
• no­bles­se obli­ge = adeldom schept verplichtingen
• ons treft geen blaam = men kan ons niets verwijten
• op je/zijn/haar hoede zijn voor = voorbereid zijn op (gevaar, iets onverwachts)
• opening van zaken geven = inlichtingen geven over de ware stand van zaken
• ophanden zijn (ook: op handen zijn) = te gebeuren staan
• over/voor het voetlicht treden/brengen = verschijnen, presenteren
• overstappen op (een andere trein, plan B, enz.)
• overtuigen van (je gelijk, de waarheid, enz.)
• op zoek = bezig met zoeken
• part noch deel hebben aan = niets te maken hebben met
• per ongeluk = niet opzettelijk
• pijpleiding voor gas e.d. (niet pijplijn, dat is een anglicisme) 
• te binnen schieten
• te pas en te onpas = ongeacht of het van toepassing is
• terugkomen op (eerdere uitspraken) = herzien, bijstellen
• terugkomen van (van een besluit) = afzien van, het laten varen
• tot nader order = voorlopig
• uitroepen tot (winnaar, zakenvrouw van het jaar, enz.)
• van gedachten wisselen = elkaar vertellen wat je denkt
• vertellen aan / vertellen tegen
• vervangen door (niet 'met', dat is een anglicisme)
• een visie op (iets) = een mening, ideeën over (iets)
• vol goede moed
• voor een appel en een ei = heel goedkoop
• voor hetzelfde geld = evengoed
• wel degelijk (altijd met spatie!) = zeker wel (als antwoord op ontkenning)
• welig tieren = overvloedig groeien, rijkelijk voorkomen
• zij het = al is het